الفعل Karîn في الصيغ المختلفة
عمر رسول
مع أن اللغة الكردية حققّت قفزات كبيرة في مسيرة تطوّرها
قواعدياً، فما زال هناك الكثير من الناطقين بها من مراسلين، ومذيعين، وناطقين
رسميين للمنظمات والأحزاب، وحتى الكثير من الكتاب والشعراء، يخطئون في استعمال
الكثير من مفرداتها، وكلمة Karîn)) هي إحدى هذه الكلمات.
لذا حاولت في هذه المساهمة
المتواضعة أن أشرح هذا الفعل في الصيغ المختلفة مع الأمثلة ليصبح واضحاً بما فيه
الكفاية حتى يتم تلافي الاستعمال الخاطئ له من الآن فصاعداً.
لقد أدرجت جدول المصطلحات أدناه
بخمس لغات: الكردية، والعربية والتركية والفرنسية والإنكليزية (في الأصل أربع لغات، أضفت إليه العربية)
حتى يتمكن القارئ الكريم من فهم
أعمق للصيغ القواعدية المختلفة للفعل (Karîn)، وبالتالي استخدامه استخداماً صحيحاً نطقاً وكتابة.
هناك أحياناً صعوبة في فهم المصطلحات القواعدية (أقصد تسميتها) بالمقارنة مع اللغات الأخرى، لأن المصطلح القواعدي لم يتوحّد بعد في كتب قواعد اللغة الكردية (الكرمانجية). لذا فمن الضروري جداً القيام بعمل جماعي اختصاصي وبأسرع وقت لحل هذه المعضلة لأنها باتت تعرقل تطور اللغة وتحدّ من انتشارها بين الناطقين
Tabloya Rave û Demên Lêkeran
(Karan)
جدول شرح الأفعال وأزمنتها
|
Kurmancî |
Tirkî |
Fransî |
Îngilîzî |
|
Rader المصدر |
Mastar |
Infinitif |
Infinitive |
|
Çêbiwar اسم المفعول |
Ortaç / Sıfat fiil |
Participe |
Participle |
|
Raweya Daxwiyanî (Pêşkerî) الصيغة
الدلالية (الأسلوب
الخبري) |
Haber Kipi |
Indicatif |
Indicative |
|
Dema Niha الحاضر البسيط |
Şimdiki Zaman |
Indicatif Présent |
Indicative Present |
|
Dema Boriya Têdayî الماضي البسيط |
-Di’li Geçmiş Zaman |
Passé Simple |
Simple Past / |
|
Dema Boriya Dûdar الحاضر التام |
-Miş’li Geçmiş Zaman |
Passé Composé |
Present Perfect |
|
Dema Bê المستقبل |
Gelecek Zaman |
Futur Simple |
Future |
|
Çîrokiya Dema Niha (Dema borîya berdest) الماضي
المستمر |
Ş.Zamanın Hikayesi |
Imparfait |
Past Continuous / |
|
Çîrokiya Dema Boriya Dûdar الماضي التام |
-Miş’liGeçmiş |
Plus-que-parfait |
Past Perfect / Pluperfect |
|
Raweya Fermanî صيغة الأمر |
Emir Kipi |
Impératif |
Imperative |
|
Raweya Daxwazî صيغة التمني |
Dilek / İstek Kipi |
Subjonctif |
Subjunctive |
|
R.Daxwazî صيغة التمني في الحاضر |
Dilek / İstek Kipi Ş.Zam |
Subjonctif Présent |
Present Subjunctive |
|
R.Daxwazî صيغة التمني
في الحاضر التام |
Dilek / İstek Kipinin |
Subjonctif Passé |
Present Perfect |
|
Raweya Daxwazî صيغة التمني
غير الكامل (الناقص) |
Dilek / İstekKipinin |
Subjonctif Imparfait |
Imperfect Subjunctive |
|
R. Daxwazî ya Çîroki صيغة التمني
في الماضي التام |
Dilek / İstek Kipinin-Miş’li |
Subjonctif |
Past Perfect Subjunctive |
|
Raweya Mercî صيغة الشرط |
Şart Kipi |
Conditionnel |
Conditional |
|
Çîrokiya Dema Bê / صيغة الشرط في
الماضي/ الحاضر |
GelecekZamanın |
Conditionnel Présent |
Past Conditional / |
|
Raweya Mercî صيغة الشرط التام |
-Miş’liGeçmiş Zamanın Şartı |
Conditionnel Passé |
Conditional Perfect |
|
Dema Pêşbê / Bê المستقبل
التام |
Ön Gelecek Zaman / |
Futur Antérieur |
Future Perfect |
karîn (gerguhêz- معدود)
ERÊNÎ
إيجابي
RADER (Infinitive) المصدر
|
Dema Nihaالحاضر
|
Dema Bori الماضي |
|
karîn |
Karibûn |
RAWEYA DAXWIYANÎ الصيغة الدلالية
Dema Niha الحاضر البسيط
|
ez
dikarim tu
dikarî ew
dikare em
/ hûn / ew dikarin |
Mînak:
Ez
dikarim vî karî bikim.
Tu
dikarî vî karî bikî.
Ew
dikare vî karî bike.
Em
dikarin vî karî bikin.
Hûn
dikarin vî karî bikin.
Ew
dikarin vî karî bikin.
Dema Boriya Têdayî الماضي البسيط
|
min
karî te
karî wî
/ wê karî me
/ we / wan karî |
Mînak:
Min
karî pênc daran
biçînim.
Te
karî pênc daran biçînî.
Wî
karî pênc daran biçîne.
Wê
karî pênc daran biçîne.
Me
karî pênc daran biçînin.
We
karî pênc daran biçînin.
Wan
karî pênc daran biçînin.
Dema Boriya Dûdar الحاضر التام
|
min
kariye te
kariye wî
/ wê kariye me
/ we / wan kariye |
Mînak:
Min
kariye sê caran wî bibînim.
Te
kariye sê caran wî bibînî.
Wî
kariye sê caran wî bibîne.
Wê
kariye sê caran wî bibîne.
Me
kariye sê caran wî bibînin.
We
kariye sê caran wî bibînin.
Wan
kariye sê caran wî bibînin.
Dema Bê المستقبل
|
1. ez ê karibim tu yê karibî ew ê karibe em ê / hûn ê / ew ê karibin |
2. ez
ê bikarim tu
yê bikarî ew
ê bikare em
ê / hûn ê / ew ê bikarin |
Mînak:
Ez ê
karibim (= bikarim) arîkarîya Zînê bikim
Tu yê
karibî (bikarî) arîkarîya Zînê bikî
Ew ê
karibe (bikare) arîkarîya Zînê bike
Em ê
karibin (bikarin) arîkarîya Zînê bikin
Hûn ê
karibin (bikarin) arîkarîya Zînê bikin
Em ê
karibin (bikarin) arîkarîya Zînê bikin.
|
û Şaş:
Bikaribim!! ü Rast:
karibim, bikarim. ----------------------- û Şaş:
Ez ê Karîbim ü Rast: Ez ê karibim |
Dema Pêşbê (Bê ya Boriya Dûdar) المستقبل التام
|
min
ê karibe te
yê karibe wî
yê / we yê karibe me
yê / we yê / wan ê karibe |
Mînak:
Dema
ew bigihin hingî min ê karibe biryara xwe bidim.
Dema
ew bigihin hingî te yê karibe biryara xwe bidî.
Dema
ew bigihin hingî wî yê karibe biryara xwe bide.
Dema
ew bigihin hingî wê yê karibe biryara xwe bide.
Dema
ew bigihin hingî me yê karibe biryara xwe bidin.
Dema
ew bigihin hingî we yê karibe biryara xwe bidin.
Dema
ew bigihin hingî wan ê karibe biryara xwe bidin.
Çîrokiya Dema Niha (Dema borîya
berdest)
الماضي
المستمر
|
min
dikarî te
dikarî wî
/ wê dikarî me
/ we / wan dikarî |
Mînak:
Min dikarî
gulan av bidim.
Te
dikarî gulan av bidî.
Wî
dikarî gulan av bide.
Wê
dikarî gulan av bide.
Me
dikarî gulan av bidin.
We
dikarî gulan av bidin.
Wan
dikarî gulan av bidin.
Çîrokiya Dema Boriya Dûdarالماضي التام
|
min
karibû te
karibû wî
/ wê karibû me
/ we / wan karibû |
Mînak:
Min
karibû sê salan li wir bimînim.
Te
karibû sê salan li wir bimînî.
Wî
karibû sê salan li wir bimîne.
Wê
karibû sê salan li wir bimîne.
Me
karibû sê salan li wir bimînin.
We
karibû sê salan li wir bimînin.
Wan
karibû sê salan li wir bimînin.
RAWEYA FERMANÎ
صيغة الأمر
Bikare
/ Karibe
Bikare
(karibe) vê derfetê bidest xwe ve bîne
Bikarin
/ Karibin
Bikarin
(Karibin) vê derfetê bidest xwe ve bînin.
|
û Şaş:
Bikaribe!! ü Rast:
Bikare, Karibe. --------------------------------- û Şaş:
Bikaibin!! ü Rast:
Bikarin / Karibin |
_________________________________________
CÊBIWAR
اسم
المفعول
|
Dema
Niha |
Dema Borî |
|
karî (yayî) |
Karibûyî |
RAWEYA DAXWAZÎ
صيغة التمني
|
1- ez
karibim tu
karibî ew
karibe em
/ hûn / ew / karibin |
2- ez
bikarim tu
bikarî ew
bikare em
/ hûn / ew bikarin |
Mînak:
Xwezî
ez karibim (bikarim) jîyanê baştir nas bikim.
Xwezî
tu karibî (bikarî) jîyanê baştir nas bikî.
Xwezî
ew karibe (bikare) jîyanê baştir nas bike.
Xwezî
em karibin (bikarin) jîyanê baştir nas bikin.
Xwezî
hûn karibin (bikarin) jîyanê baştir nas bikin.
Xwezî
ew karibin (bikarin) jîyanê baştir nas bikin.
Raweya Daxwazî ya Dema Borî ya
Dûdar
صيغة
التمني في الحاضر التام
|
min
karibe te
karibe wî
/ wê karibe me
/ we / wan karibe |
Mînak:
Xwezî
hingî min karibe mala xwe ava bikim.
Xwezî
hingî te karibe mala xwe ava bikî.
Xwezî
hingî wî karibe mala xwe ava bike.
Xwezî
hingî wê karibe mala xwe ava bike.
Xwezî
hingî me karibe mala xwe ava bikin.
Xwezî
hingî we karibe mala xwe ava bikin.
Xwezî
hingî wan karibe mala xwe ava bikin.
Raweya Daxwazî ya Çîrokî ya Dema Niha
(Iperfect Subjunctive)
صيغة التمني غير الكامل (الناقص)
|
min
bikara (kariba) te
bikara (kariba) wî
/ wê bikara (kariba) me
/ we / wan bikara (kariba) |
Mînak:
Xwezî
min kariba (bikara) bi kurdî binvîsim.
Xwezî
te kariba (bikara) bi kurdî binvîsî.
Xwezî
wî kariba (bikara) bi kurdî binvîse.
Xwezî
wê kariba (bikara) bi kurdî binvîse
Xwezî
me kariba (bikara) bi kurdî binvîsin.
Xwezî
we kariba (bikara) bi kurdî binvîsin.
Xwezî
wan kariba (bikara) bi kurdî binvîsin.
Raweya Daxwazî ya Çîrokiya Dema Borî
ya Dûdar
صيغة
التمني في الماضي التام
|
min
karibûya / karibûna* te
karibûya wî
/ wê karibûya me
/ we / wan karibûya |
Mînak:
Xwezî
min karibûya bifirm.
Xwezî
te karibûya bifirî.
Xwezî
wî karibûya bifire.
Xwezî
wê karibûya bifire.
Xwezî
me karibûya bifirin
Xwezî
we karibûya bifirin.
Xwezî
wan karibûya bifirin.
RAWEYA MERCÎ الصيغة الشرطية
Çîrokiya Dema Bê/ Raweya Mercî ya
Dema Niha
صيغة
الشرط في الماضي/ الحاضر (الحاضر الشرطي)
(أي صيغة الشرط 2 في
الإنكليزية)
|
min
ê bikara (kariba) te
yê bikara (kariba) wî
yê / wê yê bikara (kariba) me
yê / we yê / wan ê bikara (kariba) |
Mînak:
Heke
ez çûbama, min ê bikara (kariba) wî bibînim.
Heke
tu çûbayî, te yê bikara (kariba) wî bibînî.
Heke
ew çûba (çûbaya), wî yê bikara (kariba) wî bibîne.
Heke
ew çûba (çûbaya), wê yê bikara (kariba) wî bibîne.
Heke
em çûban (çûbana), me yê bikara (kariba) wî bibînin.
Heke
hûn çûban (çûbana), we yê bikara (kariba) wî bibînin.
Heke ew
çûban (çûbana), wan ê bikara (kariba) wî bibînin.
Raweya Mercî ya Çîrokiya Dema Borî
ya Dûdar
صيغة
الشرط في الماضي التام
|
min
ê karibûya te
yê karibûya wî
yê / wê yê karibûya me yê / we yê / wan ê karibûya |
Mînak:
Heke te zû bigota (gotiba), minê karibûya (karibûna)* werim.
Heke min zû
bigota, te yê karibûya werî.
Heke min zû
bigota, wî yê karibûya were.
Heke min zû
bigota, wê yê karibûya were.
Heke me zû
bigota, we yê karibûya werin.
Heke we zû
bigota, me yê karibûya werin.
*Di
lêkerên gerguhêz de, di şûna tîpa “y” ê de, tîpa “n” yê jî tê bikaranîn. “karibûya” yan
“karibûna”.
--------------------------------------------------------------
Dema Pêşbê (Bê ya Boriya Dûdar) المستقبل التام
|
min
ê karibe te
yê karibe wî
yê / we yê karibe me
yê / we yê / wan ê karibe |
Mînak:
Heke
ew dereng bigihin, min ê karibe biryara xwe bidim.
Heke
ew dereng bigihin, te yê karibe biryara xwe bidî.
Heke
ew dereng bigihin, wî yê karibe biryara xwe bide.
Heke
ew dereng bigihin, wê yê karibe biryara xwe bide.
Heke
ew dereng bigihin, me yê karibe biryara xwe bidin.
Heke
ew dereng bigihin, we yê karibe biryara xwe bidin.
Heke
ew dereng bigihin, wan ê karibe biryara xwe bidin.
__________________________________________________
karîn (gerguhêz) -
NEYINÎالنفي
_____ RADER _____
|
Dema
Niha |
Dema Bori |
|
nekarîn |
Nekarîbûn |
_____ RAWEYA DAXWIYANÎ _____
Dema Niha
|
ez nikarim tu nikarî ew nikare em
/ hûn / ew nikarin |
Mînak:
Ez
nikarim werim.
Tu
nikarî werî.
Ew
nikare were.
Em
nikarin werin.
Hûn nikarin
werin.
Ew
nikarin werin.
Dema Boriya Têdayî
|
min nekarî te nekarî wî
/ wê nekarî me
/ we / wan nekarî |
Mînak:
Min
nekarî bixwînim.
Te
nekarî bixwînî.
Wî
nekarî bixwîne.
Wê
nekarî bixwîne.
Me
nekarî bixwînin.
We
nekarî bixwînin.
Wan
nekarî bixwînin.
Dema Boriya Dûdar
|
min nekariye te nekariye wî
/ wê nekariye me
/ we / wan nekariye |
Mînak:
Ji
hingî ve min nekariye wan bibînim.
Ji
hingî ve te nekariye wan bibînî.
Ji
hingî ve wî nekariye wan bibîne.
Ji
hingî ve wê nekariye wan bibîne
Ji hingî
ve mie nekariye wan bibînin.
Ji
hingî ve we nekariye wan bibînin.
Ji
hingî ve wan nekariye me bibînin.
Dema Bê
|
1. |
2. |
|
ez ê nekaribim |
ez ê nekarim |
|
tu yê nekaribî |
tu yê nekarî |
|
ew ê nekaribe |
ew ê nekare |
|
em ê / hûn ê /
ew ê nekaribin |
em ê / hûn ê /
ew ê nekarin |
Mînak:
Sibe
ez ê nekaribim we bibînim.
Sibe
tu yê nekaribî me bibînî.
Sibe
ew ê nekaribe me bibîne.
Sibe
em ê nekaribin we bibînin.
Sibe
hûn ê nekaribin me bibînin.
Sibe
ew ê nekaribin me bibînin.
Çîrokiya Dema Niha
|
min nedikarî te nedikarî wî
/ wê nedikarî me
/ we / wan nedikarî |
Mînak:
Dema ez
zaro bûm min nedikarî tenê derkevim.
Dema
tu zaro bûyî te nedikarî tenê derkevî.
Dema
ew zaro bû wî nedikarî tenê derkeve.
Dema
ew zaro bû wê nedikarî tenê derkeve.
Dema
em zaro bûn me nedikarî tenê derkevin.
Dema
hûn zaro bûn we nedikarî tenê derkevin.
Dema
ew zaro bûn wan nedikarî tenê derkevin.
Çîrokiya Dema Boriya Dûdar
|
min nekaribû te nekaribû wî
/ wê nekaribû me
/ we / wan nekaribû |
Mînak:
Dema ew vegera
welêt min nekaribû wê bibînim.
Dema ew vegera
welêt te nekaribû wê bibînî.
Dema ew vegera
welêt wî nekaribû wê bibîne.
Dema ew vegera
welêt wê nekaribû wê bibîne.
Dema ew vegera
welêt me nekaribû wê bibînin.
Dema ew vegera
welêt we nekaribû wê bibînin.
Dema ew vegera
welêt wan nekaribû wê bibînin.
_____ RAWEYA FERMANÎ _____
|
nekaribe nekaribin |
Nekaribe
Nekaribe
tu li mal bî.
Nekaribin
Nekaribin
hûn li mal bin.
_____ ÇÊBIWAR _____
|
Dema
Niha |
Dema Borî |
|
nekarî |
Nekarîbûyî |
_____ RAWEYA DAXWAZÎ _____
Dema Niha
|
1. |
2. |
|
ez nekaribim |
ez nekarim |
|
tu nekaribî |
tu nekarî |
|
ew nekaribe |
ew nekare |
|
em / hûn
/ ew / nekaribin |
em / hûn /
ew nekarin |
Raweya Daxwazî ya Dema Bori ya
Dûdar
|
min nekaribe te nekaribe wî
/ wê nekaribe me
/ we / wan nekaribe |
Mînak:
Xwezî
dema tu bigihî min nekaribe barbikim.
Xwezî
dema ew bigihe te nekaribe barbikî.
Xwezî
dema tu bigihî wî nekaribe barbike.
Xwezî
dema tu bigihî wê nekaribe barbike.
Xwezî
dema tu bigihî me nekaribe barbikin.
Xwezî
dema ew bigihe we nekaribe barbikin.
Xwezî
dema tu bigihî wan nekaribe barbikin.
Raweya Daxwazî ya Çîrokî ya Dema
Niha
|
min nekariba te nekariba wî
/ wê nekariba me
/ we / wan nekariba |
Mînak:
Xwezî
min nekariba wî karî bikim.
Xwezî
te nekariba wî karî bikî.
Xwezî
wî nekariba wî karî bike.
Xwezî
wê nekariba wî karî bike.
Xwezî
me nekariba wî karî bikin.
Xwezî
we nekariba bi kurdî binvîsin
Xwezî
wan nekariba bi kurdî binvîsin
Raweya Daxwazî ya Çîrokiya Dema
Bori ya Dûdar
|
min nekaribûya te nekaribûya wî
/ wê nekaribûya me
/ we / wan nekaribûya |
Mînak:
Xwezî
min nekaribûya wê dara mezin bibirim.
Xwezî
te nekaribûya wê dara mezin bibirî.
Xwezî
wî nekaribûya wê dara mezin bibire.
Xwezî
wê nekaribûya wê dara mezin bibire.
Xwezî
me nekaribûya wê dara mezin bibirin.
Xwezî
we nekaribûya wê dara mezin bibirin.
Xwezî
wan nekaribûya wê dara mezin bibirin.
_____ RAWEYA MERCÎ _____
Çîrokiya Dema Bê (Raweya Mercî ya
Dema Niha )
|
min
ê nekariba te
yê nekariba wî
yê / wê yê nekariba me
yê / we yê / wan ê nekariba |
Mînak:
Heke
ez neçûbama, min ê nekariba wî bibînim.*
(Ev
rawe niha di rêzmana Kurmancî de tê bikaranîn)
Heke
tu neçûbayî, te yê nekariba wî bibînî.
Heke
ew neçûba (neçûbaya), wî yê nekariba wî bibîne.
Heke
ew neçûba (neçûbaya), wê yê nekariba wî bibîne.
Heke
em neçûban (neçûbana), me yê nekariba wî bibînin.
Heke
hûn neçûban (neçûbana), we yê nekariba wî bibînin.
Heke
ew neçûban (neçûbana), wan ê nekariba wî bibînin.
*(Li herêma Botan: Heke ez neçûbama,
min ê nekarîba wî bibînim), tê gotin.
Ez dibêjim ev
rastir e ji “nekariba”!
Raweya Mercî ya Çîrokiya Dema Borî
ya Dûdar
|
min
ê nekaribûya te
yê nekaribûya wi
yê / we yê nekaribûya me
yê / we yê / wan ê nekaribûya |
Mînak:
Heke te zû negota
(negotiba), minê nekaribûya werim.
Heke min zû
negota (negotiba), te yê nekaribûya werî.
Heke min zû
negota (negotiba), wî yê nekaribûya were.
Heke min zû negota
(negotiba), wê yê nekaribûya were.
Heke me zû negota
(negotiba), we yê nekaribûya werin.
Heke we zû negota
(negotiba), me yê nekaribûya werin.
Dema Pêşbê (Bê ya Boriya Dûdar)
|
min
ê nekaribe te
yê nekaribe wî
yê / we yê nekaribe me
yê / we yê / wan ê nekaribe |
Mînak:
Heke
ew zû bigihin, min ê nekaribe biryara xwe bidim.
Heke
ew zû bigihin, te yê nekaribe biryara xwe bidî.
Heke
ew zû bigihin, wî yê nekaribe biryara xwe bide.
Heke
ew zû bigihin, wê yê nekaribe biryara xwe bide.
Heke
ew zû bigihin, me yê nekaribe biryara xwe bidin.
Heke
ew zû bigihin, we yê nekaribe biryara xwe bidin.
Heke
ew zû bigihin, wan ê nekaribe biryara xwe bidin.
__________________________________________________
Çavkanî:
-
KÊŞANA
LÊKERAN (Bi Zaravayê Kurmancî)- Brahîm Xelîl Taş.
-
Rezimana
Kurmancî-Samî Tan.
ليست هناك تعليقات: